Treść

Kradzież tożsamości często rodzi dla poszkodowanej osoby poważne konsekwencje. Od 17 listopada można już zastrzec numer Pesel, co na razie ma złodziejowi utrudnić, a od 1 czerwca 2024 roku praktycznie uniemożliwić zaciągniecie pożyczki lub kredytu bez wiedzy właściciela dokumentów, którymi się posługuje.

Zmiany w prawie wprowadziła ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości, która ma na celu przede wszystkim zwiększenie ochrony przed nadużyciami wynikającymi z kradzieży danych i ograniczenia skali zjawiska wyłudzania środków finansowych poprzez zaciąganie zobowiązań finansowych na inną osobę (m.in. umowy kredytu, umowy pożyczki, umowy sprzedaży nieruchomości) bez wiedzy i zgody właściciela, a także zjawiska tzw. SIM swappingu, czyli wyrobienia duplikatu karty SIM, która może być potem użyta do nielegalnego autoryzowania transakcji.

Ustawa zobowiązuje określone podmioty do weryfikacji zastrzeżenia przy czynnościach najbardziej narażonych na kradzież tożsamości. Od 1 czerwca 2024 r. instytucje finansowe (np. banki) będą miały obowiązek weryfikować, czy numer Pesel jest zastrzeżony przy zawieraniu np. umowy kredytu lub pożyczki. Weryfikacja zastrzeżenia numeru Pesel będzie też konieczna w przypadku wypłat gotówki, które pojedynczo lub jako suma wypłat dokonanych w danym dniu w placówce bankowej jednego dnia będą przekraczać trzykrotność minimalnego wynagrodzenia. Do tego czasu osoba pełnoletnia może zastrzegać albo cofać zastrzeżenie numeru Pesel, ale konsekwencje prawne będą wyciągane dopiero wobec zdarzeń, które nastąpią od 1 czerwca 2024 r. Nowe przepisy zdejmują też z osoby, która padła ofiarą przestępstwa, a zastrzegła numer Pesel, obowiązek dowodzenia, że to nie ona zaciągnęła zobowiązanie. To banki, instytucje kredytowe lub notariusze przed zawarciem umowy lub podjęciem czynności będą musiały sprawdzać w rejestrze czy Pesel danej osoby został zastrzeżony.

Obecnie numer Pesel można zastrzec można przez stronę obywatel.gov.pl lub osobiście w dowolnym urzędzie miasta lub gminy, wypełniając stosowny wniosek. Docelowo będzie to można również uczynić w aplikacji mObywatel, a banki krajowe, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe i poczta będą mogły wprowadzić możliwość zastrzeżenia za ich pośrednictwem numeru Pesel. Zastrzeżenie numeru PESEL i cofnięcie zastrzeżenia jest bezpłatne. 

Ustawodawca określił również tryb zastrzegania numeru Pesel i cofania zastrzeżenia w przypadku osoby nieposiadającej zdolności do czynności prawnych albo posiadającej ograniczoną zdolność, a także tryb zastrzegania numeru Pesel w przypadku niemożności złożenia wniosku o zastrzeżenie numeru Pesel spowodowanej chorobą, niepełnosprawnością lub inną niedającą się pokonać przeszkodą.

Ponadto każda osoba będzie miała wgląd w historię tego, kto sprawdzał jej numer Pesel. Minister właściwy do spraw informatyzacji będzie prowadził w systemie teleinformatycznym rejestr zastrzeżeń numerów Pesel. Każdy zainteresowany będzie mógł przy użyciu usługi elektronicznej udostępnionej przez ministra właściwego do spraw informatyzacji nieodpłatnie zweryfikować informację o aktualnym zastrzeżeniu numeru Pesel.

Ustawa zawiera też zmiany dla kierowców

W ustawie o zastrzeganiu Pesel rząd zawarł zmiany obejmujące m.in. przyspieszenie zwrotu prawa jazdy kierowcom w przypadku umorzenia postępowania administracyjnego bez konieczności angażowania organów samorządu, zastąpienie obowiązku zawiadamiania starosty o nabyciu pojazdu obowiązkiem rejestracji pojazdu, zniesienie obowiązku oklejania szyby pojazdu nalepkami uprawniającymi do wjazdu do strefy czystego transportu, czy też możliwość elektronicznego zwrotu zatrzymanego dowodu rejestracyjnego stacji kontroli pojazdów.

Określona została też sztywna wysokość kary pieniężnej za niezarejestrowanie pojazdu oraz zawiadomienie o zbyciu pojazdu. Obecnie musi mieścić się w widełkach od 200 do 1 tys. zł. Po zmianie będzie to 500 zł dla właściciela pojazdu, który w terminie 30 dni nie złożył wniosku o rejestrację pojazdu oraz 250 zł dla właściciela pojazdu zarejestrowanego, który nie zawiadomił starosty o zbyciu pojazdu.

Ponadto zmiany mają ułatwić dostęp obywateli do informacji zgromadzonych w ogólnopolskiej bazie danych o umowach ubezpieczeń komunikacyjnych prowadzonych przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, w tym w aplikacji mObywatel. Pozwoli to uczestnikom wypadku czy kolizji na natychmiastowe sprawdzenie umów ubezpieczeniowych uczestników zdarzenia.