Treść

Galeria rodów szlacheckich zamieszkujących suski zamek wzbogaciła się o kolejny z portretów. Tym razem Rafał Lenart, artysta malarz a zarazem specjalista ds. wystaw w Muzeum Miejskim Suchej Beskidzkiej, namalował przedstawienie pierwszego z właścicieli suskiego zamku Gaspare Castiglione vel Kaspra Suskiego.  W ubiegłym roku artysta wykonał kopię obrazu z wizerunkiem Piotra Komorowskiego (z 1630 r.) jako fundatora Parafii Suskiej. Obecne dzieło namalowane zostało w konwencji włoskiego malarstwa renesansowego, zgodnie z zasadami sztuki tego okresu, zarówno pod względem techniki, kompozycji oraz modelunku postaci.

Kasper Suski, Włoch z Florencji przywędrował do Polski na zaproszenie króla Zygmunta Starego wraz ze swoim ojcem Mikołajem Castiglione w 1 poł. XVI w. Warto w tym miejscu dodać, że Mikołaj był znaczącą postacią na dworze królewskim. Jemu przypisuje się także rozbudowę zamku w Pieskowej Skale. Trudnił się kamieniarstwem, współpracując m.in.: z Bartolomeo Berreccim przy wykonywaniu kamieniarki do Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu. Natomiast Kasper posiadł fach złotnika, dzięki któremu dorobił się znacznej fortuny. Oprócz pracowni złotniczej przy ul. Brackiej, stał się w niedługim czasie właścicielem cegielni w podkrakowskich Dębnikach. Do szczęścia brakowało mu tylko tytułu szlacheckiego i domu godnego szlachcica. W dniu 8 lutego 1554 roku nabył Suchą od Andrzeja Słupskiego i zaraz po tym fakcie przystąpił do budowy dworu, który dał początek obecnemu zamkowi. Jego czytelną analogią są dwory alkierzowe w Jeżowie (1525) i Wieruszycach (1531), nieliczne zachowane do dzisiaj przykłady polskich rezydencji rycerskich o charakterze obronnym. Siedziba szlacheckiego nuworysza stanęła pod górą Jasień około 1558 roku, a jej wystawienie miało decydujący wpływ na późniejsze zagospodarowanie całej doliny rzeki Suchej (czyli obecnej – Stryszawki), gwarantując bezpieczeństwo i rozwój życia gospodarczego. Przez istnienie dworu wzrastała  wartość dóbr suskich oraz ich kluczowa pozycja w regionie, która pozwoliła późniejszym dziedzicom Suchej rozciągnąć panowanie nad osadami położonymi miedzy górami Jałowcem i Leskowcem. Dla młodego Gaspare Polska stała się drugą Ojczyzną. Wprowadzenie do stanu szlacheckiego ułatwiło mu małżeństwo z Jadwigą Słupską, córką wspomnianego wcześniej Stanisława, przez które wszedł w związki rodzinne z szlachtą oświęcimską. W roku 1564 spełniły się także jego marzenia o szlachectwie. Za sprawą szwagra Jana Palczowskiego (Szaszowskiego), sędziego zatorskiego i posła sejmowego (żonatego z Dorotą Słupską), uzyskał nobilitację szlachecką i herb Szaszor (Sasowskie) od króla Zygmunta Augusta, stając się legalnym dziedzicem Suchej i Stryszawy. Traktując Suchą jako dobra rodowe, przybrał polskie nazwisko Suski, co potwierdza akt przyjęcia go do herbu Szaszor, wydany na Sejmie Walnym w Warszawie w dniu 21 lutego 1564 roku.

Nikt dziś dokładnie nie wie jak wyglądał Kasper, ponieważ nie zachowała się ikonografia z jego przedstawieniem. Jednakże sugerując się włoskim pochodzeniem Kaspra oraz wiekiem, w którym mógł przystąpić do budowy dworu, Rafał Lenart postanowił przedstawić go jako mężczyznę w wieku ok. 40 lat, w stroju szytym na modę włoską, stojącego przy wejściu do jednej z komnat zamkowych. Na kamiennym podeście, imitującym portal widnieje napis z imieniem „GASPARE CASTIGLIONE”, wykonany rzymską kapitałą. Głowę Kaspra nakrywa renesansowy biret. W prawej dłoni trzyma perłę, symbol doskonałości, piękna i trwałości. Możemy wywnioskować, że jest to zarazem jeden z najcenniejszych klejnotów królewskiej korony, która osadzona została na drewnianej formie w kształcie głowy. Obok niej znajduje się sakwa z wysypanymi perłami, jednak ta, którą Kasper trzyma w dłoni, wydaje się być najdoskonalsza, co można wyczytać z wyrazu jego skupionej, a zarazem zadowolonej z tak dokonanego wyboru twarzy. Artysta w tym miejscu potwierdził prawdę historyczną i  fakt, że Kasper wykonywał prestiżowe zamówienia złotnicze dla króla Zygmunta Augusta, który również słynął z zamiłowania do otaczania się złotnikami i alchemikami. Na drewnianym stole  widzimy rozłożone typowe dla epoki narzędzia złotnicze: kowadełko, obcążki i młoteczek. Jest jeszcze projekt dzieła, przedstawiony na białej delikatnej materii o prawie przeźroczystej fakturze, czyli królewska korona, nad wykonaniem której pracuje florencki złotnik. Z twarzy Kaspra emanuje ogromny spokój. Jego postać jest przedstawiona statycznie, tak jak całe otoczenie, w którym został osadzony. Rafał Lenart tworząc swoje dzieło inspirował się malarstwem włoskim, studiując m.in.: prace Giovanni Battisty Moroniego. Jego wpływy są widoczne zarówno w kompozycji oraz sposobie przedstawienia postaci Kaspra i otaczających go motywów. Powstawanie tego rodzaju portretu jest procesem czasochłonnym wymagających stosowania określonych dla sztuki XVI – wiecznej określonych zasad i technik.

W kolejce na swój portret czeka kolejny z właścicieli - Jan Wielopolski Kanclerz Wielki Koronny. Wszystko wskazuje na to, że jego wizerunek powstanie na początku 2011 roku. Przedstawienie Kaspra Castiglione można oglądać już od 15 stycznia br. w Sali Rycerskiej zamku suskiego. Rafałowi gratulujemy perfekcyjnie wykonanego dzieła, dzięki któremu będziemy mogli wyobrazić sobie postać Kaspra Suskiego, właściciela Suchej, a zarazem pierwszego z budowniczych  naszego Małego Wawelu.

Barbara Woźniak