Przejdź do stopki

1 kwietnia rozpocznie się Spis Powszechny Ludności i Mieszkań

Treść

Bardzo szybko minęło dziesięć lat od ostatniego Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań, co powoduje, że przed nami kolejne tego typu przedsięwzięcie, które ma pozwolić uchwycić zmiany zachodzące w społeczeństwie. Z tego powodu udział w nim jest obowiązkowy.

Organizujący spis Główny Urząd Statystyczny podkreśla, że spisy stanowią bezcenne źródło informacji o tym jacy jesteśmy, jak żyjemy i co zmieniło się w naszym życiu w ciągu minionej dekady. Są dorobkiem kulturowym i bezcennym dziedzictwem narodowym. Ich największą wartością jest ciągłość i porównywalność danych. Zauważa przy tym, że spisy nie są dorobkiem współczesnych pokoleń. Wręcz przeciwnie. Pierwszych fragmentarycznych spisów ludności dokonywano już w starożytnym Egipcie, Persji i Chinach. Wykorzystywano je do celów podatkowych, wojskowych lub religijnych. W starożytnym Rzymie regularnie odbywały się spisy ludności dla celów podatkowych i militarnych – cenzusy. Przeprowadzano je regularnie od 443 p.n.e. co 5 lat, a zbieraniem informacji zajmowali się specjalni urzędnicy – cenzorzy. Najsłynniejszym spisem powszechnym w dziejach jest ten zarządzony przez cezara Kwiryniusza „spis ludności w całym świecie”, gdyż został przywołany w Biblii i ma nierozerwalny związek z narodzinami Jezusa. To właśnie w wyniku ogłoszenia spisu Józef i brzemienna Maryja wyruszyli do Betlejem, gdyż to w tym mieście urodził się Józef.

Tegoroczny spis powszechny ma potrwa od 1 kwietnia do 30 września. Obecnie trwają prace organizacyjne i przygotowawcze. Polegają one nie tylko na naborze rachmistrzów spisowych, którzy w najbliższych tygodniach przejdą szkolenia i egzaminy. Od 1 do 31 października 2019 roku próbny spis odbył się w dwóch gminach w dwóch wytypowanych województwach. Drugi próbny spis przeprowadzono pomiędzy 1 a 30 kwietnia ubiegłego roku w 16 gminach (po jednej w każdym województwie).

Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań będzie w pełni realizowany przy użyciu interaktywnego formularza spisowego dostępnego na stronie GUS. Obowiązkiem spisowym będą objęte: osoby fizyczne stale zamieszkałe i czasowo przebywające w mieszkaniach, budynkach i innych zamieszkanych pomieszczeniach nie będących mieszkaniami na terenie Polski, osoby fizyczne nie mające miejsca zamieszkania oraz mieszkania, budynki, obiekty zbiorowego zakwaterowania i inne zamieszkane pomieszczenia nie będące mieszkaniami.

CZYM JEST SPIS?

Spis ludności to podstawowe badanie i źródło danych z zakresu statystyki ludności, które ma na celu zebranie informacji o jej stanie i strukturze wg ustalonych cech demograficznych i społeczno-zawodowych, w oznaczonym momencie, na określonym terytorium. Realizowane są zgodnie z zaleceniami i standardami organizacji międzynarodowych, jak Unia Europejska i Organizacja Narodów Zjednoczonych, co umożliwia dokonywanie porównań międzynarodowych. Warto podkreślić, że w lipcu 2008 roku Parlament Europejski wydał rozporządzenie w sprawie spisów powszechnych ludności i mieszkań. Zgodnie z nim państwa członkowskie UE zobligowane są do zbierania danych statystycznych. Ponadto dotacje unijne oraz liczba miejsc w Parlamencie Europejskim przyznawane są m.in. w zależności od liczby mieszkańców danego kraju, opracowanej właśnie na podstawie spisów ludności. To oznacza, że w interesie poszczególnych państw jest posiadanie jak największej ilości mieszkańców.

Spisy powszechne to czas, kiedy państwo, zadając obywatelom kilka pytań, stara się zdiagnozować: „ilu nas jest”, „kim jesteśmy” i „jak żyjemy”. Spisy powszechne obejmują całą populację ludności i mieszkań (w przypadku narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań) lub gospodarstw rolnych (w przypadku powszechnego spisu rolnego). Oznacza to, że dane uzyskiwane w wyniku spisu powszechnego pochodzą od wszystkich obywateli. Co istotne, w przypadku wielu cech demograficzno-społecznych, jak np. wyznanie, narodowość czy stopień niepełnosprawności, spisy powszechne są dla państwa jedynym źródłem danych.

Uzyskane podczas spisu powszechnego dane indywidualne są opracowywane i przedstawiane w postaci agregatów danych o różnych przekrojach i na różnych poziomach podziału terytorialnego i administracyjnego kraju. Wyniki spisu umożliwiają analizę i ocenę zróżnicowania przemian demograficznych i społecznych w dowolnych przekrojach. Na ich podstawie rząd podejmuje najważniejsze decyzje gospodarcze i społeczne na kolejne lata.

Powszechny spis ludności powinien spełniać trzy warunki: powszechności (obejmować całą ludność), jednoczesności (musi być przeprowadzony w określonym czasie), imienności (każda osoba ma zostać spisana z imienia i nazwiska). Dodatkowo w Polsce stosuje się zasady periodyczności (spisy odbywają się wg zaleceń ONZ co 10 lat) oraz bezpośredniości (odpowiedzi na pytania spisowe udziela bezpośrednio osoba spisywana, w wyjątkowych sytuacjach jej najbliżsi domownicy).

METODY PRZEPROWADZANIA SPISU

Pierwszą z metod jest samospis internetowy (CAWI). Respondenci na własnych komputerach lub urządzeniach mobilnych, uzupełniają wymagane dane w interaktywnej aplikacji, dostępnej na stronie internetowej GUS. Każda osoba dokonująca samospisu jest uwierzytelniana w systemie teleinformatycznym. Aby uzyskać dostęp do danych używa unikalnego hasła. Aplikacja na bieżąco sygnalizuje czy respondent właściwie wypełnia rubryki.

Aby zapobiec sytuacji, w której zobowiązany do spisu mieszkaniec Polski nie ma możliwości dokonania samospisu (np. z powodu braku dostępu do urządzeń i Internetu), ustawa zobowiązuje następujące podmioty do udostępnienia odpowiedniego pomieszczenia i sprzętu do realizacji samospisu. Będzie można z nich skorzystać w urzędach statystycznych i pozostałe jednostki statystyki publicznej, Urzędzie Wojewódzkim, a także w Urzędzie Miasta Sucha Beskidzka.

Drugą z metod jest spis realizowany przez rachmistrza telefonicznie (CATI) lub bezpośrednio przez rachmistrza spisowego i rejestrowanego na elektronicznym urządzeniu przenośnym (CAPI). Skierowany jest do respondentów, którzy nie będą mogli samodzielnie spisać się poprzez formularz internetowy. Obie metody (wywiad telefoniczny i bezpośredni) polegają na zebraniu danych od osób fizycznych objętych spisem powszechnym. Wobec każdego respondenta jest dobierana i stosowana jedna, odpowiednia dla niego metoda.

BEZPIECZEŃSTWO DANYCH OSOBOWYCH

Administrator Danych, którym jest Prezes Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), wdrożył odpowiednie środki techniczne i organizacyjne, aby przetwarzanie odbywało się zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych. Wszystkie dane osobowe przetwarzane w ramach prac spisowych są poufne i podlegają szczególnej ochronie. Od momentu ich zebrania stają się danymi statystycznymi i objęte są tajemnicą statystyczną. Zasada tajemnicy statystycznej ma charakter absolutny, jest wieczysta, obejmuje wszystkie dane osobowe i nie przewiduje żadnych wyjątków dających możliwość jej uchylenia.

Osoby wykonujące prace spisowe są obowiązane do przestrzegania tajemnicy statystycznej. Przed przystąpieniem do pracy rachmistrzowie są pouczani o istocie tajemnicy statystycznej i sankcjach za jej niedotrzymanie. Następnie na ręce właściwego komisarza spisowego składają pisemne przyrzeczenie, że będę wykonywać swoje prace na rzecz statystyki publicznej z całą rzetelnością, zgodnie z etyką zawodową statystyka, a poznane w czasie ich wykonywania dane jednostkowe zachowam w tajemnicy wobec osób trzecich.

Dane pozyskane podczas spisów mogą być wykorzystywane wyłącznie do opracowań, zestawień i analiz statystycznych oraz do aktualizacji operatów do badań statystycznych prowadzonych przez służby statystyki publicznej. Udostępnianie lub wykorzystywanie ich w innych celach jest zabronione.

Ustawa o Narodowym Spisie Powszechnym 2021 wprowadziła przepisy, które na potrzeby spisu zezwalają na niestosowanie się do części artykułów RODO. W efekcie respondentom nie przysługuje prawo do dostępu do danych osobowych, w tym prawo do uzyskania kopii tych danych, sprostowania (poprawiania) danych osobowych, ograniczenia przetwarzania danych osobowych i co najważniejsze do sprzeciwu wobec przetwarzania danych osobowych.